Panorama da Pesquisa Acadêmica Brasileira em Nanocompósitos Polímero/Argila e Tendências para o Futuro
Scenario of the Brazilian Academic Research into Nanocomposites Polymer/Clay and Trends for the Future
Wiebeck, Hélio; Anadão, Priscila; Valenzuela-Díaz, Francisco R.
http://dx.doi.org/10.1590/S0104-14282011005000069
Polímeros: Ciência e Tecnologia, vol.21, n5, p.443-452, 2011
Resumo
A pesquisa em nanocompósitos polímero/argila foi iniciada pela Toyota no final dos anos 80. A partir deste marco, a comunidade científica mundial voltou sua atenção para este tipo de material graças às propriedades mecânicas, químicas e térmicas avançadas em comparação com os compósitos tradicionais. Não foi diferente no Brasil, tal atenção pode ser comprovada pelos inúmeros trabalhos científicos sobre nanocompósitos que começaram a despontar no início do século XXI. Assim, o presente artigo objetiva, após discorrer sobre as definições que concernem nanocompósitos polímero/argila, apresentar as pesquisas científicas brasileiras em nanocompósitos de polímeros de uso geral, de polímeros de engenharia e de outros tipos de polímeros, relacionando-os com o método de produção empregado, morfologia final e propriedades decorrentes da formação de nanocompósitos. Por fim, o mapa da pesquisa brasileira em nanocompósitos polímero/argila e sua perspectiva para o futuro são apresentados.
Palavras-chave
Nanocompósito, polímero, argila
Abstract
The research on polymer/clay nanocomposites was initiated by Toyota in the late 80s. From then on, the world scientific community has turned its attention to this type of material due to the enhanced mechanical, chemical and thermal properties in comparison to traditional composites. In Brazil, it was not different, as can be seen from the countless scientific works on nanocomposites which have emerged in the early 21th century. The aim thus is, after discussing the definitions related to the polymer/ clay nanocomposites, to show Brazilian scientific works on the general use of plastics, engineering plastics and other types of polymers, correlating them with their production method, final morphology and resulting properties. Finally, a map of the Brazilian research into polymer/clay nanocomposites and their future perspective are presented.
Keywords
Nanocomposite, polymer, clay
References
1. Alexandre, M. & Dubois, P. - Mat. Sci. Eng. R, 28, p.1 (2000). http://
dx.doi.org/10.1016/S0927-796X(00)00012-7
2. Brigatti, M. F.; Galan, E. & Theng, B. K. G. - “Structures and mineralogy of clay minerals”, in: Handbook of Clay Science, cap. 2, Bergaya, F.; Theng, B. K. G. & Lagaly, G. (eds.), Elsevier, Amsterdam, (2006). http://dx.doi.org/10.1016/S1572-4352(05)01002-0
3. Ke, Y. C. & Stroeve, P. - “Polymer-Layered Silicate and Silica Nanocomposites”, Elsevier B. V., Amsterdam (2005).
4. Mittal, V. - Mater., 2, p.992 (2009). http://dx.doi.org/10.3390/ ma2030992
5. Choudalakis, G.; Gotsis, A. D. - Eur. Polym. J., 45, p.967 (2009). http:// dx.doi.org/10.1016/j.eurpolymj.2009.01.027
6. Yeh, J. -M.; Chang, K. -C. - J. Ind. Eng. Chem., 14, p.275 (2008). http://dx.doi.org/10.1016/j.jiec.2008.01.011
7. Pavlidou, S.; Papaspyrides, C. D. - Prog. Polym. Sci., 33, p.1119 (2008). http://dx.doi.org/10.1016/j.progpolymsci.2008.07.008
8. Ray, S. S.; Okamoto, M. - Prog. Polym. Sci., 28, p.1539 (2003).
9. Schmidt, D.; Shah, D.; Giannelis, E. P. - Curr. Opin. Solid. St. M., 6, p.205 (2002).
10. Rabello, M. S. - “Aditivação de Polímeros”, Artliber editora, São Paulo (2000).
11. Carter, L. W.; Hendricks, J. G.; Bolley, D. S. - “Elastomer Reinforced With A Modified Clay”, US Patent n. 2531396 (1950).
12. Okada, A.; Fukushina, Y.; Kawasumi, M.; Inagaki, S.; Usuki, A.; Sugiyama, S.; Kurauchi, S. & Kamigaito, T. - “Composite material and process for manufacturing same”, US Patent n. 4739007 (1988).
13. Stewart, R. - Plast. Eng., 5, p.22 (2004).
14. Radford, J. - “Enhanced barrier properties in containers and films”, in: Annals of the Future of Nanomaterials Conference, Birminghan, jun (2004).
15. Souza, M. A.; Pessan, L. A. & Rodolfo Junior, A. - Polímeros, 16, p.257 (2006). http://dx.doi.org/10.1590/S0104-14282006000400003
16. Kaneko, M. L. Q. A.; Torriani, I. & Yoshida, I. V. P. - J Braz. Chem. Soc., 18, p.765 (2007). http://dx.doi.org/10.1590/S0103- 50532007000400015
17. De Paiva, L.; Morales, A. & Valenzuela-Díaz, F. R. - Appl. Clay Sci., 42, p.8 (2008). http://dx.doi.org/10.1016/j.clay.2008.02.006
18. Valenzuela-Díaz, F. R. - “Preparação, a nível de laboratório, de algumas argilas esmectíticas organofílicas”, Tese de Doutorado, Universidade de São Paulo, Brasil (1994).
19. Leite, I. F.; Soares, A. P. S.; Carvalho, L. H.; Raposo, C. M. O.; Malta, O. M. L. & Silva, S. M. L. - J. Therm. Anal. Calorim., 100, p.563 (2010). http://dx.doi.org/10.1007/s10973-009-0265-3
20. Leite, I. F.; Raposo, C. M. O. & Silva, S. M. L. - Cerâmica, 54, p.303 (2008).
21. Silva, S. M. L.; Araújo, P. E. R.; Ferreira, K. M.; Canedo, E. L.; Carvalho, L. H. & Raposo, C. M. O. - Polym. Eng. Sci., 49, p.1696 (2009). http://dx.doi.org/10.1002/pen.21399
22. Barbosa, R.; Araújo, E. M.; Maia, L. F.; Pereira, O. D.; Mélo, T. J. A. & Ito, E. N. - Polímeros, 16, p.246 (2006).
23. Rodrigues, T.; Tavares, M. I. B.; Preto, M.; Soares, I. L. & Moreira, A. - Int. J. Polym. Mater., 57, p.1119 (2008). http://dx.doi. org/10.1080/00914030802428716
24. Lotti, C.; Isaac, C. S.; Branciforti, M. C.; Alves, R. M.; Libermann, S. & Bretas, R. E. S. - Eur. Polym. J., 44, p.1346 (2008). http://dx.doi. org/10.1016/j.eurpolymj.2008.02.014
25. Pettarin, V.; Fasce, L.; Pita, V. J. R.; Dias, M. L. & Frontini, P. M. - Compos. Interf., 16, p.201 (2009). http://dx.doi. org/10.1163/156855409X402885
26. Pettarin, V.; Frontini, P. M.; Pita, V. J. R.; Dias, M. L. & Valenzuela- Díaz, F. R. - Compos. Part A. -Appl S., 39, p.1822 (2008).
27. Pettarin, V.; Pita, V. J. R.; Fasce, L.; Seltzer, R.; Dias, M. L. & Frontini, P. - Key Eng. Mat., 312, p.205 (2006). http://dx.doi.org/10.4028/www. scientific.net/KEM.312.205
28. Araújo, E. M.; Mélo, T. J. A.; Oliveira, A. D.; Araújo, H. L. D.; Araújo, K. D. & Barbosa, R. - Polímeros, 16, p.38 (2006).
29. Junges, F.; Beauvalet, M. S.; Leal, B. C.; Casagrande, A. C. A.; Mota, F. F.; Mauler, R. S. & Casagrande Junior, O. L. - J. Braz. Chem. Soc., 20, p.472 (2009). http://dx.doi.org/10.1590/S0103-50532009000300010
30. Barbosa, R.; Araújo, E. M.; Mélo, T. J. A. & Ito, E. N. - Mat. Lett., 61, p.2575 (2007). http://dx.doi.org/10.1016/j.matlet.2006.09.055
31. Araújo, E. M.; Barbosa, R.; Oliveira, A. D.; Morais, C. R. S; Mélo, T. A. J. & Souza, A. G. - J. Therm. Anal. Calor., 87, p.811 (2007). http:// dx.doi.org/10.1007/s10973-006-7758-0
32. Barbosa, R.; Araújo, E. M.; Melo, T. J. A. & Ito, E. N. - Polímeros, 17, p.104 (2007).
33. Araújo, E. M.; Barbosa, R.; Rodrigues, A. W. B.; Melo, T. J. A. & Ito, E. N. - Mat. Sci. Eng. A, 445-446, p.141 (2007).
34. Barbosa, R.; Araújo, E. M.; Mélo, T. J. A.; Ito, E. N. & Hage Junior, E. - J. Nanosci. Nanotechnol., 8, p.1 (2008).
35. Araújo, E. M.; Oliveira, A. D.; Barbosa, R. & Mélo, T. J. A. - Mat. Sci. For., 530-531, p.709 (2006).
36. Araújo, E. M.; Barbosa, R.; Morais, C. R. S.; Soledade, L. E. B.; Souza, A. G. & Vieira, M. Q. - J. Therm. Anal. Calorim., 90, p.841 (2007). http://dx.doi.org/10.1007/s10973-006-7504-7
37. Araújo, E. M.; Kojuch, L. R.; Barbosa, R. Nóbrega, K. C. & Mélo, T. J. A. - Remap, 3, p.20 (2008).
38. Brito, G. F.; Oliveira, A. D.; Araújo, E. M., Mélo, T. J. A.; Barbosa, R. & Ito, E. N. - Polímeros, 18, p.170, 2008. http://dx.doi.org/10.1590/ S0104-14282008000200015
39. Martins, C. G.; Larocca, N. M.; Paul, D. R. & Pessan, L. A. - Polymer, 50, p.1743 (2009). http://dx.doi.org/10.1016/j.polymer.2009.01.059
40. Chinellato, A. C.; Vidotti, S. E.; Hu, G-H. & Pessan, L. A. - J. Polym. Sci. Pol. Phys., 46, p.1811, 2008. http://dx.doi.org/10.1002/polb.21514
41. Paiva, L. B.; Morales, A. R. & Guimarães, T. R. - Mat. Sci. Eng. A - Struct., 447, p.261 (2007).
42. Rodrigues, A. W.; Brasileiro, M. I.; Araújo, W. D.; Araújo, E. M.; Neves, G. A. & Mélo, T. J. A. - Polímeros, 17, p.219 (2007).
43. Silva, S. M. L.; López-Manchado, M. A. & Arroyo, M. - J. Nanosci. Nanotechnol., 7, p.4456 (2007).
44. Ramos Filho, F. G.; Ávila Junior, M. M.; Santana, L. D. L.; Melo, T. J. A. & Silva, S. M. L. - Matéria, 10, p.24 (2005).
45. Araújo, S. S.; Paiva, G. P.; Carvalho, L. H. & Silva, S. M. L. - Matéria, 9, p.426 (2004).
46. Gianelli, W.; Ferrara, G. Camino, G.; Pellegatti, G.; Rosenthal, J. & Trombini, R. C. - Polymer, 46, p.7037 (2005). http://dx.doi. org/10.1016/j.polymer.2005.05.149
47. Ramos Filho, F. G.; Mélo, T. J. A.; Rabello, M. S. & Silva, S. M. L. - Polym. Degrad. Stab., 89, p.383 (2005). http://dx.doi.org/10.1016/j. polymdegradstab.2004.12.011
48. Paiva, L. B.; Morales, A. R. & Guimarães, T. R. - Polímeros, 16, p.136 (2006).
49. Araújo, S. S.; Andrade, D. L. A. C. S.; Carvalho, L. H.; Gomes, A. S. & Silva, S. M. L. – Plást. Ind., 88, p.104 (2005).
50. Tavares, M. I. B.; Nogueira, R. F.; Gil, R. A. S. S.; Preto, M.; Da Silva, E. O.; Silva, M. B. R. & Miguez, E. - Polym. Test., 26, p.1100 (2007).
51. Tavares, M. I. B.; Nogueira, R. F. & San Gil, R. A. S. - J. Metast. Nanocrys. Mater., 22, p.71 (2004).
52. Tavares, M. I. B.; Nogueira, R. F.; San Gil, R. A. S. & Silva, N. M. - Ann. Magn. Reson., 22, p.60 (2004).
53. Arioli, R.; Gonçalves, O. H.; Castellares, L. G.; Da Costa, J. M.; Araújo, P. H.; Machado, R. & Bolzan, A. - Macromol. Symp., 245-246, p.337 (2006). http://dx.doi.org/10.1002/masy.200651346
54. Moraes, R. P.; Valera, T. S.; Demarquette, N. R; Oliveira, P. C. Silva, M. L. C. P. & Santos, A. M. - J. Appl. Polym. Sci., 112, p.1949 (2009). http://dx.doi.org/10.1002/app.29309
55. Carastan, D. J.; Demarquette, N. R.; Vermoget, A. & Varlot, K. M. - Rheol. Acta, 47, p.521 (2008). http://dx.doi.org/10.1007/s00397-008- 0283-2
56. Carastan, D. J. & Demarquette, N. R. - Macromol. Symp., 233, p.152 (2006). http://dx.doi.org/10.1002/masy.200690012
57. Moraes, R. P.; Santos, A. M.; Oliveira, P. C.; Souza, F. C. T.; Do Amaral, M.; Valera, T. S. & Demarquette, N. R. - Macromol. Symp., 245-246, p.106 (2006). http://dx.doi.org/10.1002/masy.200651314
58. Oliveira, C. F. P.; Carastan, D. J. ; Demarquette, N. R. & Fechine, G. J. M. - Polym. Eng. Sci., 48, p.1511 (2008). http://dx.doi.org/10.1002/ pen.21120
59. Rodolfo Jr., A. & Mei, L. H. I. - Polímeros, 19, p.1, 2009. http://dx.doi. org/10.1590/S0104-14282009000100006
60. Marini, J.; Branciforti, M. C. & Lotti, C. - Polym. Advan. Technol., 21, p.408 (2010).
61. Pizzatto, L.; Lizot, A; Fiorio, R.; Amorim, C. L.; Machado, G.; Giovanela, M.; Zattera, A. J. & Crespo, J. S. - Mat. Sci. Eng. C - Bio S., 29, p.474 (2009).
62. Ayres, E. & Oréfice, R. L. - Polímeros, 17, p.339 (2007). http://dx.doi. org/10.1590/S0104-14282007000400015
63. Ayres, E.; Oréfice, R. L. & Sousa, D. - Macromol Symp., 245-246, p.330 (2006). http://dx.doi.org/10.1002/masy.200651345
64. Silva, G. R.; Ayres, E.; Oréfice, R. L. Moura, S. A. L.; Cara, D. C. & Cunha Junior, A. S. - J. Drug Target., 17, p.374 (2009).
65. Pereira, I. M.; Carvalho, S.; Leite, M. F.; Pereira, M. M. & Oréfice, R. L. - J. Appl. Polym. Sci., 14, p.254 (2009). http://dx.doi.org/10.1002/ app.30404
66. Ávila, A. F.; Donadon, L. V. & Duarte, H. V. - Comp. Struct., 83, p.324 (2008).
67. Ávila, A.; Duarte, H. V. & Soares, M. I. - LAJSS, 3, p.3 (2006).
68. Ávila, A. F. & Morais, D. T. S. - Comp. Struct., 87, p.55 (2009). http:// dx.doi.org/10.1016/j.compstruct.2007.12.009
69. Paranhos, C. M.; Soares, B. G.; Oliveira, R. N. & Pessan, L. A. - Macromol. Mater. Eng., 292, p.620 (2007). http://dx.doi.org/10.1002/ mame.200700004
70. Paranhos, C. M.; Dahmouche, K.; Zaioncz, S.; Soares, B. G. & Pessan, L. A. - J. Polym. Sci. Pol. Phys., 46, p.2618 (2008). http://dx.doi. org/10.1002/polb.21586
71. Paranhos, C. M.; Soares, B. G.; Machado, J. C.; Windmoller, D. & Pessan, L. A. - Eur. Polym. J., 43, p.4882 (2007). http://dx.doi. org/10.1016/j.eurpolymj.2007.10.001
72. Souza, M. A.; Larocca, N. M.; Araújo, E. M. & Pessan, L. A. - Mater. Sci. Forum, 570, p.18 (2008). http://dx.doi.org/10.4028/www. scientific.net/MSF.570.18
73. Paz, R. A.; Leite, A. M. D.; Araújo, E. M.; Mélo, T. J. A.; Barbosa, R. & Ito, E. N. - Polímeros, 18, p.341 (2008). http://dx.doi.org/10.1590/ S0104-14282008000400014
74. Araújo, E. M.; Araújo, K. D.; Paz, R. A.; Gouveia, T. R.; Barbosa, R. & Ito, E. N. - J. Nanomat., 2009, p.1 (2009).
75. Medeiros, V. N; Araújo, E. M.; Maia, L. F.; Pereira, O. D.; Arimateia, R. R. & Paz, R. A. - Polímeros, 18, p.302 (2008).
76. Araújo, E. M.; Mélo, T. J. A.; Santana, L. N. L.; Neves, G. A.; Ferreira, H. C.; Lira, H. L.; Carvalho, L. H.; Ávila Junior, M. M.; Pontes, M. K. G. & Araújo, I. S. - Mat. Sci. Eng. B, 112, p.175 (2004).
77. Araújo, E. M.; Araújo, K. D. & Gouveia, T. R. - Mat. Sci. Forum, 530‑531, p.702 (2006).
78. Pankaj, A.; Araújo, W. D.; Oliveira, S. I.; Rodrigues, A. W.; Araújo, E. M. & Mélo, T. J. A. - Remap, 1, p.45 (2006).
79. Paz, R. A.; Araújo, E. M.; Barbosa, R.; Pereira, O. D. & Mélo, T. J. A. - Remap, 2, p.8 (2007).
80. Erdmann, E.; Dias, M. L.; Pita, V. J. R. R.; Monasterio, F. & Destéfanis, H. A. - Mat. Sci. Forum, 570, p.78 (2008). http://dx.doi.org/10.4028/ www.scientific.net/MSF.570.78
81. Erdmann, E.; Dias, M. L.; Pita, V. J. R. R.; Destéfanis, H. A.; Monasterio, F. & Acosta, D. - Macromol. Symp., 258, p.82 (2007). http://dx.doi.org/10.1002/masy.200751209
82. Calcagno C. I. W. ; Mariani C. M.; Teixeira S. R. & Mauler, R. S. - Compos. Sci. Technol., 68, p.2193 (2008). http://dx.doi.org/10.1016/j. compscitech.2008.03.012
83. Giraldi, A. L. F. M.; Bizarria, M. T. M.; Silva, A. A.; Velasco, J. I. D´Avila, M. A. & Mei, L. H. I. - J. Appl. Polym. Sci., 108, p.2252 (2008). http://dx.doi.org/10.1002/app.27280
84. Bizarria, M. T. M.; Giraldi, A. L. F. M.; De Carvalho, C. M; Velasco, J. I.; D´Avila, M. A. & Mei, L. H. I. - J. Appl. Polym. Sci., 104, p.1839 (2007). http://dx.doi.org/10.1002/app.25836
85. Leite, I. F.; Raposo, C. M. O.; Carvalho, L. H. & Silva, S. M. L. - Matéria, 11, p.260 (2006).
86. Calcagno, C. I. W.; Mariani, C. M.; Teixeira, S. R. & Mauler, R. S. - J. Appl. Polym. Sci., 111, p.29 (2009). http://dx.doi.org/10.1002/ app.28977
87. Raposo, C. M. O.; Leite, I. F; Carvalho, L. H. & Silva, S. M. L. - Plástico Industrial, 106, p.106 (2007).
88. Calcagno, C. I. W.; Mariani, C. M.; Teixeira, S. R. & Mauler, R. S. - Polymer, 48, p.966 (2007). http://dx.doi.org/10.1016/j. polymer.2006.12.044
89. Andrade, M. L. Q.; Manrich, S. & Pessan, L. A. - J. Metastable Nanocryst. Mater., 22, p.51 (2004). http://dx.doi.org/10.4028/www. scientific.net/JMNM.22.51
90. Vidotti, S. E.; Chinellato, A. C.; Hu, G. -H. & Pessan, L. A. - J. Polym. Sci. Pol. Phys., 45, p.3084 (2007). http://dx.doi.org/10.1002/ polb.21311
91. Vidotti, S. E.; Chinellato, A. C.; Boesel, L. F. & Pessan, L. A. - J. Metastable Nanocryst. Mater., 22, p.57 (2004). http://dx.doi. org/10.4028/www.scientific.net/JMNM.22.57
92. Boesel, L. F. & Pessan, L. A. - Mat. Sci. Forum, 403, p.89 (2002). http://dx.doi.org/10.4028/www.scientific.net/MSF.403.89
93. Fávaro, M.; Branciforte, M. C. & Bretas, R. E. S. - Polym. Advan. Technol., 20, p.940 (2009).
94. Romero, R. B.; Leite, C. A. P. & Gonçalves, M. C. - Polymer, 50, p.161 (2009). http://dx.doi.org/10.1016/j.polymer.2008.10.059
95. Anadão, P; Hespanhol, I.; Mierzwa, J. C.; Wiebeck, H. & Valenzuela- Díaz, F. R. - “Processo de obtenção de membranas nanocompósitas de polisulfona com argila bentonita sódica para microfiltração e membranas nanocompósitas resultantes”, BR Patent n. PI 0701474-0 (2007).
96. Anadão, P; Rabello, P. P.; Valenzuela-Díaz, F. R.; Wiebeck, H.; Hespanhol, I. & Mierzwa, J. C. - Revista Aidis, 1 (2007).
97. Anadão, P.; Sato, L. F.; Wiebeck, H.; Valenzuela-Díaz, F. R. - Appl. Clay Sci., 48, p.127 (2010). http://dx.doi.org/10.1016/j.clay.2009.12.011
98. Soto-Oviedo, M.; Araújo, O. A.; Faez, R.; Rezende, M. & De Paoli, M. A. - Synthetic Met., 156, p.1249 (2006). http://dx.doi.org/10.1016/j. synthmet.2006.09.003
99. Do Nascimento, G. M.; Constantino, V. R. L.; Landers, R. & Temperini, M. L. A. - Polymer, 47, p.6131 (2006). http://dx.doi.org/10.1016/j. polymer.2006.06.036
100. Barbosa, P. S. M.; Honda, R. E.; Do Nascimento, G. M.; Izumi, C. M. S. & Temperini, M. L. A. - “Caracterização espectroscópica dos nanocompósitos de polianilina na argila montmorillonita Syn1”, in: Anais da 26o Reunião Anual da Sociedade Brasileira de Química, Águas de Lindóia - SP, mai (2003).
101. Do Nascimento, G. M. - “Síntese e caracterização de nanocompósitos de polímeros condutores com argilas”, Tese de Doutorado, Universidade de São Paulo, Brasil (2004).
102. Do Nascimento, G. M.; Constantino, V. R. L. & Temperini, M. L. A. - Macromol., 35, p.7535 (2002). http://dx.doi.org/10.1021/ma025571l
103. Do Nascimento, G. M.; Constantino, V. R. L.; Landers, R. & Temperini, M. L. A. - Macromol., 37, p.9373 (2004). http://dx.doi.org/10.1021/ ma049054
104. Hikosaka, M. Y.; Pulcinelli, S. H.; Santilli, C. V.; Dahmouche, K. & Craievich, A. F. - J. Non Crys. Sol., 352, p.3705 (2006). http://dx.doi. org/10.1016/j.jnoncrysol.2006.02.124
105. Nogueira, A. F.; Ito, B. I.; Freitas, J. N. & De Paoli, M. A. - J. Braz. Chem. Soc., 19, p.688 (2008). http://dx.doi.org/10.1590/S0103- 50532008000400012
106. Do Nascimento, G. M.; Constantino, V. R. L. & Temperini, M. L. A. - J. Phys. Chem. B, 108, p.5564 (2004). http://dx.doi.org/10.1021/ jp037262i
107. Bruno, M.; Tavares, M. I. B.; Motta, L. M.; Miguez, E.; Preto, M. & Fernandez, A. O. R. - Mat. Res., 11, p.483 (2008). http://dx.doi. org/10.1590/S1516-14392008000400018
108. Dornelas, C. B.; Resende, D. K.; Rocha, H. V. A.; Gomes, A. S.; Tavares, M. I. B.; Coutinho, S. S. S. & Cabral, L. M. - Polímeros, 18, p.222 (2008). http://dx.doi.org/10.1590/S0104-14282008000300007
109. Dornelas, C. B.; Gomes, A. S.; Tavares, M. I. B. & Resende, D. K. - Polímeros, 18, p.187 (2008). http://dx.doi.org/10.1590/S0104- 14282008000200017
110. Rocha, H.; Gomes, A. S. & Dornelas, C. B. - Polym. -Plast. Technol., 47, p.1256 (2008). http://dx.doi.org/10.1080/03602550802497727
111. Discacciati, J. A. C. & Oréfice, R. L. - J. Mater. Sci., 42, p.3883 (2007). http://dx.doi.org/10.1007/s10853-006-0459-z
112. Wilhelm, H. M.; Souza, G. P.; Wypych, F.; Ribeiro, C. & Sierakowski, M. R. - Met. Mater. Process., 17, p.289 (2005).
113. Valadares, L. F.; Leite, C. A. P. & Galembeck, F. - Polymer, 47, p.672 (2006). http://dx.doi.org/10.1016/j.polymer.2005.11.062
114. Silva, E. O.; Tavares, M. I. B. & Nogueira, J. S. - J. Nano Res., 4, p.117 (2009).
115. Bragança, F. C.; Valadares, L. F.; Leite, C. A. P. & Galembeck, F. - Chem. Mater., 19, p.3334 (2007).
2. Brigatti, M. F.; Galan, E. & Theng, B. K. G. - “Structures and mineralogy of clay minerals”, in: Handbook of Clay Science, cap. 2, Bergaya, F.; Theng, B. K. G. & Lagaly, G. (eds.), Elsevier, Amsterdam, (2006). http://dx.doi.org/10.1016/S1572-4352(05)01002-0
3. Ke, Y. C. & Stroeve, P. - “Polymer-Layered Silicate and Silica Nanocomposites”, Elsevier B. V., Amsterdam (2005).
4. Mittal, V. - Mater., 2, p.992 (2009). http://dx.doi.org/10.3390/ ma2030992
5. Choudalakis, G.; Gotsis, A. D. - Eur. Polym. J., 45, p.967 (2009). http:// dx.doi.org/10.1016/j.eurpolymj.2009.01.027
6. Yeh, J. -M.; Chang, K. -C. - J. Ind. Eng. Chem., 14, p.275 (2008). http://dx.doi.org/10.1016/j.jiec.2008.01.011
7. Pavlidou, S.; Papaspyrides, C. D. - Prog. Polym. Sci., 33, p.1119 (2008). http://dx.doi.org/10.1016/j.progpolymsci.2008.07.008
8. Ray, S. S.; Okamoto, M. - Prog. Polym. Sci., 28, p.1539 (2003).
9. Schmidt, D.; Shah, D.; Giannelis, E. P. - Curr. Opin. Solid. St. M., 6, p.205 (2002).
10. Rabello, M. S. - “Aditivação de Polímeros”, Artliber editora, São Paulo (2000).
11. Carter, L. W.; Hendricks, J. G.; Bolley, D. S. - “Elastomer Reinforced With A Modified Clay”, US Patent n. 2531396 (1950).
12. Okada, A.; Fukushina, Y.; Kawasumi, M.; Inagaki, S.; Usuki, A.; Sugiyama, S.; Kurauchi, S. & Kamigaito, T. - “Composite material and process for manufacturing same”, US Patent n. 4739007 (1988).
13. Stewart, R. - Plast. Eng., 5, p.22 (2004).
14. Radford, J. - “Enhanced barrier properties in containers and films”, in: Annals of the Future of Nanomaterials Conference, Birminghan, jun (2004).
15. Souza, M. A.; Pessan, L. A. & Rodolfo Junior, A. - Polímeros, 16, p.257 (2006). http://dx.doi.org/10.1590/S0104-14282006000400003
16. Kaneko, M. L. Q. A.; Torriani, I. & Yoshida, I. V. P. - J Braz. Chem. Soc., 18, p.765 (2007). http://dx.doi.org/10.1590/S0103- 50532007000400015
17. De Paiva, L.; Morales, A. & Valenzuela-Díaz, F. R. - Appl. Clay Sci., 42, p.8 (2008). http://dx.doi.org/10.1016/j.clay.2008.02.006
18. Valenzuela-Díaz, F. R. - “Preparação, a nível de laboratório, de algumas argilas esmectíticas organofílicas”, Tese de Doutorado, Universidade de São Paulo, Brasil (1994).
19. Leite, I. F.; Soares, A. P. S.; Carvalho, L. H.; Raposo, C. M. O.; Malta, O. M. L. & Silva, S. M. L. - J. Therm. Anal. Calorim., 100, p.563 (2010). http://dx.doi.org/10.1007/s10973-009-0265-3
20. Leite, I. F.; Raposo, C. M. O. & Silva, S. M. L. - Cerâmica, 54, p.303 (2008).
21. Silva, S. M. L.; Araújo, P. E. R.; Ferreira, K. M.; Canedo, E. L.; Carvalho, L. H. & Raposo, C. M. O. - Polym. Eng. Sci., 49, p.1696 (2009). http://dx.doi.org/10.1002/pen.21399
22. Barbosa, R.; Araújo, E. M.; Maia, L. F.; Pereira, O. D.; Mélo, T. J. A. & Ito, E. N. - Polímeros, 16, p.246 (2006).
23. Rodrigues, T.; Tavares, M. I. B.; Preto, M.; Soares, I. L. & Moreira, A. - Int. J. Polym. Mater., 57, p.1119 (2008). http://dx.doi. org/10.1080/00914030802428716
24. Lotti, C.; Isaac, C. S.; Branciforti, M. C.; Alves, R. M.; Libermann, S. & Bretas, R. E. S. - Eur. Polym. J., 44, p.1346 (2008). http://dx.doi. org/10.1016/j.eurpolymj.2008.02.014
25. Pettarin, V.; Fasce, L.; Pita, V. J. R.; Dias, M. L. & Frontini, P. M. - Compos. Interf., 16, p.201 (2009). http://dx.doi. org/10.1163/156855409X402885
26. Pettarin, V.; Frontini, P. M.; Pita, V. J. R.; Dias, M. L. & Valenzuela- Díaz, F. R. - Compos. Part A. -Appl S., 39, p.1822 (2008).
27. Pettarin, V.; Pita, V. J. R.; Fasce, L.; Seltzer, R.; Dias, M. L. & Frontini, P. - Key Eng. Mat., 312, p.205 (2006). http://dx.doi.org/10.4028/www. scientific.net/KEM.312.205
28. Araújo, E. M.; Mélo, T. J. A.; Oliveira, A. D.; Araújo, H. L. D.; Araújo, K. D. & Barbosa, R. - Polímeros, 16, p.38 (2006).
29. Junges, F.; Beauvalet, M. S.; Leal, B. C.; Casagrande, A. C. A.; Mota, F. F.; Mauler, R. S. & Casagrande Junior, O. L. - J. Braz. Chem. Soc., 20, p.472 (2009). http://dx.doi.org/10.1590/S0103-50532009000300010
30. Barbosa, R.; Araújo, E. M.; Mélo, T. J. A. & Ito, E. N. - Mat. Lett., 61, p.2575 (2007). http://dx.doi.org/10.1016/j.matlet.2006.09.055
31. Araújo, E. M.; Barbosa, R.; Oliveira, A. D.; Morais, C. R. S; Mélo, T. A. J. & Souza, A. G. - J. Therm. Anal. Calor., 87, p.811 (2007). http:// dx.doi.org/10.1007/s10973-006-7758-0
32. Barbosa, R.; Araújo, E. M.; Melo, T. J. A. & Ito, E. N. - Polímeros, 17, p.104 (2007).
33. Araújo, E. M.; Barbosa, R.; Rodrigues, A. W. B.; Melo, T. J. A. & Ito, E. N. - Mat. Sci. Eng. A, 445-446, p.141 (2007).
34. Barbosa, R.; Araújo, E. M.; Mélo, T. J. A.; Ito, E. N. & Hage Junior, E. - J. Nanosci. Nanotechnol., 8, p.1 (2008).
35. Araújo, E. M.; Oliveira, A. D.; Barbosa, R. & Mélo, T. J. A. - Mat. Sci. For., 530-531, p.709 (2006).
36. Araújo, E. M.; Barbosa, R.; Morais, C. R. S.; Soledade, L. E. B.; Souza, A. G. & Vieira, M. Q. - J. Therm. Anal. Calorim., 90, p.841 (2007). http://dx.doi.org/10.1007/s10973-006-7504-7
37. Araújo, E. M.; Kojuch, L. R.; Barbosa, R. Nóbrega, K. C. & Mélo, T. J. A. - Remap, 3, p.20 (2008).
38. Brito, G. F.; Oliveira, A. D.; Araújo, E. M., Mélo, T. J. A.; Barbosa, R. & Ito, E. N. - Polímeros, 18, p.170, 2008. http://dx.doi.org/10.1590/ S0104-14282008000200015
39. Martins, C. G.; Larocca, N. M.; Paul, D. R. & Pessan, L. A. - Polymer, 50, p.1743 (2009). http://dx.doi.org/10.1016/j.polymer.2009.01.059
40. Chinellato, A. C.; Vidotti, S. E.; Hu, G-H. & Pessan, L. A. - J. Polym. Sci. Pol. Phys., 46, p.1811, 2008. http://dx.doi.org/10.1002/polb.21514
41. Paiva, L. B.; Morales, A. R. & Guimarães, T. R. - Mat. Sci. Eng. A - Struct., 447, p.261 (2007).
42. Rodrigues, A. W.; Brasileiro, M. I.; Araújo, W. D.; Araújo, E. M.; Neves, G. A. & Mélo, T. J. A. - Polímeros, 17, p.219 (2007).
43. Silva, S. M. L.; López-Manchado, M. A. & Arroyo, M. - J. Nanosci. Nanotechnol., 7, p.4456 (2007).
44. Ramos Filho, F. G.; Ávila Junior, M. M.; Santana, L. D. L.; Melo, T. J. A. & Silva, S. M. L. - Matéria, 10, p.24 (2005).
45. Araújo, S. S.; Paiva, G. P.; Carvalho, L. H. & Silva, S. M. L. - Matéria, 9, p.426 (2004).
46. Gianelli, W.; Ferrara, G. Camino, G.; Pellegatti, G.; Rosenthal, J. & Trombini, R. C. - Polymer, 46, p.7037 (2005). http://dx.doi. org/10.1016/j.polymer.2005.05.149
47. Ramos Filho, F. G.; Mélo, T. J. A.; Rabello, M. S. & Silva, S. M. L. - Polym. Degrad. Stab., 89, p.383 (2005). http://dx.doi.org/10.1016/j. polymdegradstab.2004.12.011
48. Paiva, L. B.; Morales, A. R. & Guimarães, T. R. - Polímeros, 16, p.136 (2006).
49. Araújo, S. S.; Andrade, D. L. A. C. S.; Carvalho, L. H.; Gomes, A. S. & Silva, S. M. L. – Plást. Ind., 88, p.104 (2005).
50. Tavares, M. I. B.; Nogueira, R. F.; Gil, R. A. S. S.; Preto, M.; Da Silva, E. O.; Silva, M. B. R. & Miguez, E. - Polym. Test., 26, p.1100 (2007).
51. Tavares, M. I. B.; Nogueira, R. F. & San Gil, R. A. S. - J. Metast. Nanocrys. Mater., 22, p.71 (2004).
52. Tavares, M. I. B.; Nogueira, R. F.; San Gil, R. A. S. & Silva, N. M. - Ann. Magn. Reson., 22, p.60 (2004).
53. Arioli, R.; Gonçalves, O. H.; Castellares, L. G.; Da Costa, J. M.; Araújo, P. H.; Machado, R. & Bolzan, A. - Macromol. Symp., 245-246, p.337 (2006). http://dx.doi.org/10.1002/masy.200651346
54. Moraes, R. P.; Valera, T. S.; Demarquette, N. R; Oliveira, P. C. Silva, M. L. C. P. & Santos, A. M. - J. Appl. Polym. Sci., 112, p.1949 (2009). http://dx.doi.org/10.1002/app.29309
55. Carastan, D. J.; Demarquette, N. R.; Vermoget, A. & Varlot, K. M. - Rheol. Acta, 47, p.521 (2008). http://dx.doi.org/10.1007/s00397-008- 0283-2
56. Carastan, D. J. & Demarquette, N. R. - Macromol. Symp., 233, p.152 (2006). http://dx.doi.org/10.1002/masy.200690012
57. Moraes, R. P.; Santos, A. M.; Oliveira, P. C.; Souza, F. C. T.; Do Amaral, M.; Valera, T. S. & Demarquette, N. R. - Macromol. Symp., 245-246, p.106 (2006). http://dx.doi.org/10.1002/masy.200651314
58. Oliveira, C. F. P.; Carastan, D. J. ; Demarquette, N. R. & Fechine, G. J. M. - Polym. Eng. Sci., 48, p.1511 (2008). http://dx.doi.org/10.1002/ pen.21120
59. Rodolfo Jr., A. & Mei, L. H. I. - Polímeros, 19, p.1, 2009. http://dx.doi. org/10.1590/S0104-14282009000100006
60. Marini, J.; Branciforti, M. C. & Lotti, C. - Polym. Advan. Technol., 21, p.408 (2010).
61. Pizzatto, L.; Lizot, A; Fiorio, R.; Amorim, C. L.; Machado, G.; Giovanela, M.; Zattera, A. J. & Crespo, J. S. - Mat. Sci. Eng. C - Bio S., 29, p.474 (2009).
62. Ayres, E. & Oréfice, R. L. - Polímeros, 17, p.339 (2007). http://dx.doi. org/10.1590/S0104-14282007000400015
63. Ayres, E.; Oréfice, R. L. & Sousa, D. - Macromol Symp., 245-246, p.330 (2006). http://dx.doi.org/10.1002/masy.200651345
64. Silva, G. R.; Ayres, E.; Oréfice, R. L. Moura, S. A. L.; Cara, D. C. & Cunha Junior, A. S. - J. Drug Target., 17, p.374 (2009).
65. Pereira, I. M.; Carvalho, S.; Leite, M. F.; Pereira, M. M. & Oréfice, R. L. - J. Appl. Polym. Sci., 14, p.254 (2009). http://dx.doi.org/10.1002/ app.30404
66. Ávila, A. F.; Donadon, L. V. & Duarte, H. V. - Comp. Struct., 83, p.324 (2008).
67. Ávila, A.; Duarte, H. V. & Soares, M. I. - LAJSS, 3, p.3 (2006).
68. Ávila, A. F. & Morais, D. T. S. - Comp. Struct., 87, p.55 (2009). http:// dx.doi.org/10.1016/j.compstruct.2007.12.009
69. Paranhos, C. M.; Soares, B. G.; Oliveira, R. N. & Pessan, L. A. - Macromol. Mater. Eng., 292, p.620 (2007). http://dx.doi.org/10.1002/ mame.200700004
70. Paranhos, C. M.; Dahmouche, K.; Zaioncz, S.; Soares, B. G. & Pessan, L. A. - J. Polym. Sci. Pol. Phys., 46, p.2618 (2008). http://dx.doi. org/10.1002/polb.21586
71. Paranhos, C. M.; Soares, B. G.; Machado, J. C.; Windmoller, D. & Pessan, L. A. - Eur. Polym. J., 43, p.4882 (2007). http://dx.doi. org/10.1016/j.eurpolymj.2007.10.001
72. Souza, M. A.; Larocca, N. M.; Araújo, E. M. & Pessan, L. A. - Mater. Sci. Forum, 570, p.18 (2008). http://dx.doi.org/10.4028/www. scientific.net/MSF.570.18
73. Paz, R. A.; Leite, A. M. D.; Araújo, E. M.; Mélo, T. J. A.; Barbosa, R. & Ito, E. N. - Polímeros, 18, p.341 (2008). http://dx.doi.org/10.1590/ S0104-14282008000400014
74. Araújo, E. M.; Araújo, K. D.; Paz, R. A.; Gouveia, T. R.; Barbosa, R. & Ito, E. N. - J. Nanomat., 2009, p.1 (2009).
75. Medeiros, V. N; Araújo, E. M.; Maia, L. F.; Pereira, O. D.; Arimateia, R. R. & Paz, R. A. - Polímeros, 18, p.302 (2008).
76. Araújo, E. M.; Mélo, T. J. A.; Santana, L. N. L.; Neves, G. A.; Ferreira, H. C.; Lira, H. L.; Carvalho, L. H.; Ávila Junior, M. M.; Pontes, M. K. G. & Araújo, I. S. - Mat. Sci. Eng. B, 112, p.175 (2004).
77. Araújo, E. M.; Araújo, K. D. & Gouveia, T. R. - Mat. Sci. Forum, 530‑531, p.702 (2006).
78. Pankaj, A.; Araújo, W. D.; Oliveira, S. I.; Rodrigues, A. W.; Araújo, E. M. & Mélo, T. J. A. - Remap, 1, p.45 (2006).
79. Paz, R. A.; Araújo, E. M.; Barbosa, R.; Pereira, O. D. & Mélo, T. J. A. - Remap, 2, p.8 (2007).
80. Erdmann, E.; Dias, M. L.; Pita, V. J. R. R.; Monasterio, F. & Destéfanis, H. A. - Mat. Sci. Forum, 570, p.78 (2008). http://dx.doi.org/10.4028/ www.scientific.net/MSF.570.78
81. Erdmann, E.; Dias, M. L.; Pita, V. J. R. R.; Destéfanis, H. A.; Monasterio, F. & Acosta, D. - Macromol. Symp., 258, p.82 (2007). http://dx.doi.org/10.1002/masy.200751209
82. Calcagno C. I. W. ; Mariani C. M.; Teixeira S. R. & Mauler, R. S. - Compos. Sci. Technol., 68, p.2193 (2008). http://dx.doi.org/10.1016/j. compscitech.2008.03.012
83. Giraldi, A. L. F. M.; Bizarria, M. T. M.; Silva, A. A.; Velasco, J. I. D´Avila, M. A. & Mei, L. H. I. - J. Appl. Polym. Sci., 108, p.2252 (2008). http://dx.doi.org/10.1002/app.27280
84. Bizarria, M. T. M.; Giraldi, A. L. F. M.; De Carvalho, C. M; Velasco, J. I.; D´Avila, M. A. & Mei, L. H. I. - J. Appl. Polym. Sci., 104, p.1839 (2007). http://dx.doi.org/10.1002/app.25836
85. Leite, I. F.; Raposo, C. M. O.; Carvalho, L. H. & Silva, S. M. L. - Matéria, 11, p.260 (2006).
86. Calcagno, C. I. W.; Mariani, C. M.; Teixeira, S. R. & Mauler, R. S. - J. Appl. Polym. Sci., 111, p.29 (2009). http://dx.doi.org/10.1002/ app.28977
87. Raposo, C. M. O.; Leite, I. F; Carvalho, L. H. & Silva, S. M. L. - Plástico Industrial, 106, p.106 (2007).
88. Calcagno, C. I. W.; Mariani, C. M.; Teixeira, S. R. & Mauler, R. S. - Polymer, 48, p.966 (2007). http://dx.doi.org/10.1016/j. polymer.2006.12.044
89. Andrade, M. L. Q.; Manrich, S. & Pessan, L. A. - J. Metastable Nanocryst. Mater., 22, p.51 (2004). http://dx.doi.org/10.4028/www. scientific.net/JMNM.22.51
90. Vidotti, S. E.; Chinellato, A. C.; Hu, G. -H. & Pessan, L. A. - J. Polym. Sci. Pol. Phys., 45, p.3084 (2007). http://dx.doi.org/10.1002/ polb.21311
91. Vidotti, S. E.; Chinellato, A. C.; Boesel, L. F. & Pessan, L. A. - J. Metastable Nanocryst. Mater., 22, p.57 (2004). http://dx.doi. org/10.4028/www.scientific.net/JMNM.22.57
92. Boesel, L. F. & Pessan, L. A. - Mat. Sci. Forum, 403, p.89 (2002). http://dx.doi.org/10.4028/www.scientific.net/MSF.403.89
93. Fávaro, M.; Branciforte, M. C. & Bretas, R. E. S. - Polym. Advan. Technol., 20, p.940 (2009).
94. Romero, R. B.; Leite, C. A. P. & Gonçalves, M. C. - Polymer, 50, p.161 (2009). http://dx.doi.org/10.1016/j.polymer.2008.10.059
95. Anadão, P; Hespanhol, I.; Mierzwa, J. C.; Wiebeck, H. & Valenzuela- Díaz, F. R. - “Processo de obtenção de membranas nanocompósitas de polisulfona com argila bentonita sódica para microfiltração e membranas nanocompósitas resultantes”, BR Patent n. PI 0701474-0 (2007).
96. Anadão, P; Rabello, P. P.; Valenzuela-Díaz, F. R.; Wiebeck, H.; Hespanhol, I. & Mierzwa, J. C. - Revista Aidis, 1 (2007).
97. Anadão, P.; Sato, L. F.; Wiebeck, H.; Valenzuela-Díaz, F. R. - Appl. Clay Sci., 48, p.127 (2010). http://dx.doi.org/10.1016/j.clay.2009.12.011
98. Soto-Oviedo, M.; Araújo, O. A.; Faez, R.; Rezende, M. & De Paoli, M. A. - Synthetic Met., 156, p.1249 (2006). http://dx.doi.org/10.1016/j. synthmet.2006.09.003
99. Do Nascimento, G. M.; Constantino, V. R. L.; Landers, R. & Temperini, M. L. A. - Polymer, 47, p.6131 (2006). http://dx.doi.org/10.1016/j. polymer.2006.06.036
100. Barbosa, P. S. M.; Honda, R. E.; Do Nascimento, G. M.; Izumi, C. M. S. & Temperini, M. L. A. - “Caracterização espectroscópica dos nanocompósitos de polianilina na argila montmorillonita Syn1”, in: Anais da 26o Reunião Anual da Sociedade Brasileira de Química, Águas de Lindóia - SP, mai (2003).
101. Do Nascimento, G. M. - “Síntese e caracterização de nanocompósitos de polímeros condutores com argilas”, Tese de Doutorado, Universidade de São Paulo, Brasil (2004).
102. Do Nascimento, G. M.; Constantino, V. R. L. & Temperini, M. L. A. - Macromol., 35, p.7535 (2002). http://dx.doi.org/10.1021/ma025571l
103. Do Nascimento, G. M.; Constantino, V. R. L.; Landers, R. & Temperini, M. L. A. - Macromol., 37, p.9373 (2004). http://dx.doi.org/10.1021/ ma049054
104. Hikosaka, M. Y.; Pulcinelli, S. H.; Santilli, C. V.; Dahmouche, K. & Craievich, A. F. - J. Non Crys. Sol., 352, p.3705 (2006). http://dx.doi. org/10.1016/j.jnoncrysol.2006.02.124
105. Nogueira, A. F.; Ito, B. I.; Freitas, J. N. & De Paoli, M. A. - J. Braz. Chem. Soc., 19, p.688 (2008). http://dx.doi.org/10.1590/S0103- 50532008000400012
106. Do Nascimento, G. M.; Constantino, V. R. L. & Temperini, M. L. A. - J. Phys. Chem. B, 108, p.5564 (2004). http://dx.doi.org/10.1021/ jp037262i
107. Bruno, M.; Tavares, M. I. B.; Motta, L. M.; Miguez, E.; Preto, M. & Fernandez, A. O. R. - Mat. Res., 11, p.483 (2008). http://dx.doi. org/10.1590/S1516-14392008000400018
108. Dornelas, C. B.; Resende, D. K.; Rocha, H. V. A.; Gomes, A. S.; Tavares, M. I. B.; Coutinho, S. S. S. & Cabral, L. M. - Polímeros, 18, p.222 (2008). http://dx.doi.org/10.1590/S0104-14282008000300007
109. Dornelas, C. B.; Gomes, A. S.; Tavares, M. I. B. & Resende, D. K. - Polímeros, 18, p.187 (2008). http://dx.doi.org/10.1590/S0104- 14282008000200017
110. Rocha, H.; Gomes, A. S. & Dornelas, C. B. - Polym. -Plast. Technol., 47, p.1256 (2008). http://dx.doi.org/10.1080/03602550802497727
111. Discacciati, J. A. C. & Oréfice, R. L. - J. Mater. Sci., 42, p.3883 (2007). http://dx.doi.org/10.1007/s10853-006-0459-z
112. Wilhelm, H. M.; Souza, G. P.; Wypych, F.; Ribeiro, C. & Sierakowski, M. R. - Met. Mater. Process., 17, p.289 (2005).
113. Valadares, L. F.; Leite, C. A. P. & Galembeck, F. - Polymer, 47, p.672 (2006). http://dx.doi.org/10.1016/j.polymer.2005.11.062
114. Silva, E. O.; Tavares, M. I. B. & Nogueira, J. S. - J. Nano Res., 4, p.117 (2009).
115. Bragança, F. C.; Valadares, L. F.; Leite, C. A. P. & Galembeck, F. - Chem. Mater., 19, p.3334 (2007).
Facebook
Google+
Twitter
LinkedIn
Mendeley
StumbleUpon
CiteULike
Reddit
Email